به گزارش خبرنگار مهر، یکصد و یکمین جلسه گروه علمی فلسفه اخلاق مجمع عالی حکمت اسلامی با موضوع تحلیل فلسفی مبدئیت توحید برای فضائل اخلاقی با ارائه حجت الاسلام والمسلمین محدر برگزار شد.
در ادامه گزارشی کوتاه از این نشست را با هم می خوانیم:
بیشتر مکاتب اخلاقی قبول دارند که میان فضایل اخلاقی و سعادت انسان رابطه مستقیم و حقیقی وجود دارد و به همین دلیل این مکاتب سعی دارند تا مبدأ و منشأ فضایل اخلاقی را تبیین و اثبات کنند.
سؤال اصلی این تحقیق آن است که مبدأ و منشأ اصلی و حقیقی فضایل اخلاقی چیست؟ به عقیده حقیر منشأ فضایل اخلاقی توحید است. مقصود از توحید همان یگانه‌دانستن خداوند متعال است. توحید باوری قلبی و اختیاری می‌باشد که معرفت شرط آن است؛ البته آثار و لوازم این باور در گرایش‌ها و نهایتاً در رفتارهای انسان ظهور و بروز می‌کند. بر این اساس از آن‌جایی که اساس ارزش‌ها و فضایل به رابطه انسان با خدا برمی‌گردد.
بدین ترتیب، می‌توان گفت آن‌چه موجب ارزش اخلاقی برای همه صفات اکتسابی و رفتارهای اختیاری انسان در عرصه‌های گوناگون بینشی، گرایشی و رفتاری می‌شود، توحید است و ما از این امر، به منشأ بودن توحید برای فضائل اخلاقی تعبیر می‌کنیم. توحید کامل مستلزم آن است که در مرحله اعتقاد، انسان هیچ‌کس را شریک خداوند قرار ندهد؛ در سطح گرایش، به هیچ‌کس و هیچ‌چیز جز او گرایش استقلالی نداشته باشد و در عمل نیز، فقط مستقلاً از دستورات خداوند پیروی کند.
در واقع توحید در سطح بینش منشأ ایمان، در سطح گرایش منشأ تقوا و در سطح رفتار منشأ بندگی و عبودیت است و این سه فضیلت مطلق می‌باشند و وجه فضیلت‌بودن سایر فضایل این است که مصداقی از این سه فضیلت اساسی و مطلق هستند. منشأ بودن توحید برای فضایل اخلاقی آثار نظری و عملی فراوانی دارد که از جمله می‌توان بر اساس توحید دسته‌بندی طولی و عرضی جامع و کاملی از فضایل اخلاقی ارائه کرد که تمام ابعاد زندگی فردی، اجتماعی و هم‌چنین تمام ابعاد وجودی انسان را در برمی‌گیرد.
بر اساس توحید می‌توان نوعی دسته‌بندی ارائه داد که به طور نسبتاً منطقی تمام شؤون زندگی را به صورت طولی یا عرضی در برگیرد. تقسیم اخلاق به الهی، فردی، اجتماعی و محیط زیست از این شیوه تقسیم‌بندی پیروی می‌کند. ویژگی این شیوه آن است که بر اساس آن، می‌توان از جامعیت مباحث اخلاقی مطرح شده تا حدود زیادی اطمینان یافت.
برای همین منظور لازم است همه شئون زندگی را که اختیار انسان در آن نقش دارد، دسته‌بندی کنیم و تأثیر توحید را در کسب ارزش اخلاقی در آن‌ها توضیح دهیم. این دسته‌بندی، بر اساس روابط فاعل اخلاقی در امور اختیاری خود است. این روابط یا مربوط به خود اوست یا غیر خود، و این غیر یا انسان‌های دیگرند، یا موجودات طبیعی دیگر – اعم از حیوانات و گیاهان و جمادات (محیط زیست) – و یا موجودات فراطبیعی و در رأس آن‌ها خداوند متعال. رابطه با انسان‌های دیگر نیز یا مربوط به عموم انسان‌ها می‌باشد یا گروه‌های خاص.
این تحقیق با ارائه فهرستی از فضائل هر دسته نشان داده که توحید چگونه در فضیلت‌مندی این فضائل مؤثر است.
نظر شما